SLIT – Gmina Parzęczew

Parzęczew

Tereny dzisiejszego Parzęczewa w XI w. należały do dóbr książęcych Bolesława Krzywoustego. Pierwsza wzmianka o wsi położonej nad rzeką Gnidą pochodzi z 1385 r. Dzisiejsza wieś, ongiś miasto (1421–1539, 1565–1870), została założona przez ród Pomianów, który przybył z wielkopolski. Prawa miejskie Parzęczew otrzymał z rąk króla Władysława Jagiełły 7 kwietnia 1421 r.

Pierwszym właścicielem miasta został Wojciech Parzęczewski, łowczy łęczycki. Wraz
z nadaniem praw Parzęczew otrzymał także przywilej organizowania targów w każdy czwartek, co podnosiło jego rangę i było istotne dla rozwoju społeczno-gospodarczego miejscowości. W1539 r. król Zygmunt Stary potwierdził nadanie praw miejskich i przyznał miastu kolejne przywileje, w tym zezwolenie na organizację corocznych jarmarków: pierwszego „na świętego Jana Chrzciciela”, drugiego „na świętą Jadwigę”. Dokument wydano na wniosek Zygmunta Parzęczewskiego, który piastował urzędy kasztelana inowłodzkiego, a następnie łęczyckiego. Trzeba wspomnieć, że jarmarki przynosiły w dawnych czasach ogromne przychody miastom, które miały prawo ich organizacji. Nie dziwi zatem, że podejmowano próby rozszerzenia tego przywileju. Kolejny zarządzający miastem dziedzic, Stanisław Działyński, po wielu staraniach otrzymał zgodę na organizację kolejnych jarmarków, których daty tradycyjnie były związane z rzymskokatolickim kalendarzem świąt liturgicznych – pierwszego w przeddzień, czyli w wigilię święta Trzech Króli, drugiego w wigilię święta Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, trzeciego w święto Wniebowstąpienia Pańskiego, czwartego w święto Wszystkich Świętych. Miasto miało również przywilej organizacji targów co tydzień – w poniedziałek. Włodarze Parzęczewa bardzo dbali o to, aby w mieście można było organizować jak najwięcej jarmarków. W 1762 r. król August III potwierdził wszystkie wcześniejsze przywileje i nadał na wniosek Adama Saryusza z Remiszewic Stokowskiego prawo organizacji czterech nowych jarmarków: z okazji święta Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny, znanego również jako święto Matki Bożej Gromnicznej, z okazji świąt św. Wojciecha, św. Michała oraz św. Katarzyny. Nie był to jednak koniec, bowiem kolejny właściciel Parzęczewa – Adam Stokowski – postarał się o pozwolenie na organizację w mieście trzech kolejnych jarmarków: w sobotę przed Bożym Ciałem, w wigilię święta św. Anny oraz w związku z obchodami święta św. Tomasza Apostoła.

Może zatem dziwić, że pomimo potwierdzania przez kolejnych monarchów praw miejskich Parzęczewa oraz nadawania miastu praw do organizacji coraz to nowych jarmarków położone peryferyjnie miasto nigdy nie rozwinęło się w silny ośrodek. Od XVII w. postępował jego powolny upadek, spowodowany zarówno skutkami najazdu Szwecji na Rzeczpospolitą (ze względu na skalę zniszczeń potocznie nazywanego potopem szwedzkim), jaki III wojny północnej.

W wyniku II rozbioru Polski Parzęczew znalazł się na terenie zaboru pruskiego. W tym okresie do miasta, jak i okolicznych, pomniejszych miejscowości, zaczęła napływać ludność niemieckojęzyczna. Po okresie wojen napoleońskich na początku XIX w. Parzęczew znalazł się na obszarze zaboru rosyjskiego. W tym okresie odnotowano, że miasto podupadło, mimo iż nadal odbywał się tu cotygodniowy targ oraz wciąż organizowano aż 15 corocznych jarmarków. Przyczyną tego stanu rzeczy mogła być duża liczba nowo erygowanych, czyli powoływanych do istnienia, miast w okolicy Parzęczewa, jak również organizacja w nich miastach jarmarków stanowiących konkurencję dla jarmarków parzęczewskich.

Po upadku powstania styczniowego los Parzęczewa jako miasta się dopełnił. Postanowieniem carskim z 11 stycznia 1870 r., w ramach represji popowstaniowych, Parzęczewowi zostały odebrane prawa miejskie.

W czasie I wojny światowej Parzęczew znalazł się pod panowaniem niemieckim, na szczęście jednak dla tej miejscowości zawierucha wojenna ją ominęła. Okres dwudziestolecia międzywojennego to ponowny, powolny rozwój wsi, gwałtownie przerwany przez wybuch II wojny światowej. 4 września 1939 r. Parzęczew został zajęty przez wojska niemieckie,
a następnie wcielony do Kraju Warty, co oznaczało, że stał się częścią III Rzeszy Niemieckiej. W 1940 r. z Parzęczewa dokonano wywózki i wysiedleń na wschód do kontrolowanego przez Niemców Generalnego Gubernatorstwa. Okupant stosunkowo późno, bo dopiero w 1943 r., zmienił nazwę miejscowości na Parnstädt.

Po II wojnie światowej została przywrócona dawna nazwa miejscowości i przeniesiono tu ponownie siedzibę władz gminy.

W Parzęczewie zachował się dawny, miejski układ przestrzenny, z centralnie położonym rynkiem, kościołem i charakterystyczną, małomiasteczkową zabudową.

W 2005 r. na terenie miejscowości dokonano sensacyjnego odkrycia. Podczas prac związanych z budową autostrady A2 odnaleziono skarb zawierający m.in. denary z różnych miast Europy.

Z okazji 600-lecia nadania praw miejskich na budynku siedziby gminy powstał okazały fresk autorstwa meksykańskich artystów Jezusa Gonzaleza Gutierreza i Siegrid Wiese. Przedstawia on kilkanaście scen odwołujących się do historii gminy, m.in. scenę nadania praw miejskich Parzęczewowi przedstawiającą króla Władysława Jagiełłę oraz założyciela miasta i parafii Parzeczew – Wojciecha Parzęczewskiego. Całego opisu fresku można odsłuchać wchodząc na stronę https://www.parzeczew.pl/szczegolowy-opis-fresku/