Biała

Biała należy do największych wsi w gminie Zgierz. Ślady aktywności ludzkiej na tym obszarze pochodzą sprzed 4 tysięcy lat. W samej wsi i jej sąsiedztwie badacze odkryli pozostałości cmentarzysk z epoki brązu, okresu lateńskiego i halsztackiego.

Pierwsze wzmianki w źródłach pisanych na temat Białej pojawiają się jednak dopiero z początkiem XVI w., kiedy to wieś należała do biskupów gnieźnieńskich. W XIV w. była ona już własnością szlachecką. Upadek wsi nastąpił w czasie VI wojny polsko-szwedzkiej, ze względu na skalę zniszczeń nazywanej potopem szwedzkim.

W XVIII w. wioska należała do rodziny Wilkanowskich. Do dziś w centrum miejscowości można zauważyć zarys dawnego zaplanowanego rynku. Jedni z właścicieli wioski, Nakwascy, chcieli przekształcić ją w miasteczko o fabrycznym charakterze.

Historia wsi jest związana z tragicznymi wydarzeniami II wojny. 11 września 1939 r. żołnierze Wehrmachtu zebrali wszystkich mężczyzn z wioski w jednym z domów i obrzucili go granatami. Zginęło wówczas 16 mieszkańców Białej.

Drewniany kościół pw. św. Piotra i Pawła w Białej

Drewniany kościół rzymskokatolicki w Białej jest jedną z najcenniejszych i najstarszych świątyń w okolicy. Został wybudowany w 1778 r. z fundacji ówczesnego właściciela wsi, sędziego łęczyckiego Wilkanowskiego.

Obecny kościół wybudowano na miejscu poprzedniej drewnianej budowli z XVI w. Wtedy to erygowano pierwsza parafię w Białej. Świątynia usytuowana na naturalnym wzniesieniu jest dobrze widoczna i góruje nad zabudowaniami. Budynek jest oszalowany, kryty gontem i ma konstrukcję zrębową. Na ścianie frontowej świątyni dominuje duży, widoczny krzyż. Do wnętrza prowadzi niewielka kruchta. We wnętrzu podzielonym na trzy nawy zachował się drewniany chór. Ołtarz główny jest poświęcony patronom świątyni, a szczególną uwagę przykuwają wczesnobarokowe ołtarze boczne i barokowa ambona. Obok kościoła znajduje się drewniana dzwonnica z XVIII w. W obejściu świątyni znajdziemy tablice poświęconą pamięci ofiar II wojny światowej. Od strony prezbiterium znajduje się mogiła powstańców styczniowych z 1863 r.

Kościół parafialny został objęty ochroną konserwatorską w formie wpisu do rejestru zabytków już 10 września 1947 r. (nr rejestrowy: 3-I-3). Kolejny wpis do rejestru dla tego zabytku jest datowany na 25 sierpnia 1967 r. (nr rejestrowy: A/3). Ochroną w ramach rejestru zabytków została objęta również drewniana dzwonnica (nr rejestrowy: 13-I-13, wpis z 20 września 1947 r., oraz A/13, wpis z sierpnia 1967 r.).

http://www.parafia-biala.pl